Bazen hatta belki de çoğu zaman ‘Gölgelerin gücü adına, güç bende artık’ diyen He-Man’in enerjisi gibi bir enerjinin gelip sizi harekete geçirmesini ve yapmak istediğiniz o işe başlayabilmeyi dilediğiniz oluyor mu? Sanırım bu birçoğumuzun dileyebileceği bir süper güç olabilir; sonsuz motivasyona sahip olmak…
İçerisinde sonsuzluğun yer aldığı şeyler genellikle süper kahraman yetenekleri olsa da biz sıradan insanların da bu konuda yapabileceği bazı şeyler olabilir. Bunun için önce motivasyon kavramı ile ne kastettiğimiz konusunda anlaşarak işe başlayalım.
BİR KAVRAM OLARAK MOTİVASYON
Motivasyon dediğimiz şey çoğumuzun sandığı gibi sadece bir davranışı başlatan unsur değildir. Yani sadece bir dürtü olarak tanımlamak bu kelimeye haksızlık etmek olacaktır. Motivasyon dediğimizde aslında bir süreçten bahsediyor oluruz. Bu süreç kendi içimizde veya çevremizde bir değişiklik yapma arzusunun ortaya çıkması ile başlar. Harekete geçme, yürütme ve sürdürme olarak şekillenir. Ayrıca ‘güdü’ de dediğimiz bu süreç oldukça dinamiktir, zamanla değişimler gösterir. Sanırım motivasyonumuzun zaman içinde yükselip düşmesini açıklayacak olan da bu dinamikliğidir.
Konuyla ilgili araştırmalar yaparken, motivasyonu tanımlayacak güzel bir cümleye denk geldim ve bunu sizlerle de paylaşmak istiyorum. The War of Art adlı kitabın yazarı olan Steven Pressfield, ‘Bir noktada, yapmamanın acısı, yapmanın acısından daha büyük hale geliyor’ diyor. Her seçimin bir bedeli olduğunu biliyoruz. Motive olduğumuzda ise konfor alanımızda kalmaktansa harekete geçmenin verdiği rahatsızlık daha ilgi çekici geliyor
Sandığımızın aksine motivasyon, bir eylemin nedeni olmaktan ziyade sonucu olarak karşımıza çıkıyor. Çünkü çok basit uygulamalarla da olsa başlamak, doğal olarak ivme üreten aktif bir isteklilik haline dönüşüyor ve kendimizi motive olmuş hissediyoruz. Bir işe başladıktan sonra yakaladığımız bu ivme de aslında motivasyonun, dinamik bir süreç olduğu tezini doğruluyor diyebiliriz. Dolayısıyla motive olmanın yollarından biri de yapmayı istediğimiz o işe başlama şeklimizi kolaylaştırmaktan geçiyor. (Clear, 2020)
MOTİVASYON 3.0
Biraz önce gördük ki ‘Sen bir başla da gerisi mutlaka gelir’ sözünün doğruluk payı tahmin ettiğimizden daha da fazlaymış. Peki kendinize basit rutinler belirleyerek başlamayı kolaylaştırdığınız bir işte (her antrenmandan önce aynı ısınma hareketlerini yapmak ya da her rapor yazısının başına geçmeden önce bir fincan kahve demlemek gibi) daha uzun süre yüksek motivasyonu nasıl sağlarsınız?
Bu noktada ‘içsel’ ve ‘dışsal’ olmak üzere iki motivasyon kaynağından bahsedebiliriz. Daniel H. Pink’in Drive adlı kitabında ‘Motivasyon 2.0’ olarak bahsettiği dışsal motivasyonumuz klasik olarak bildiğimiz ödül-ceza sistemine dayanıyor. Özellikle iş dünyasına baktığımızda da görüyoruz ki insanlar üretmediklerinde, karşı taraf genellikle ödül ve cezalara başvuruyorlar. En çok işi yapanın ayın elemanı seçilmesi gibi… Oysa bugün gelinen noktada araştırmalar bize şunu söylüyor; şartlı ödüller kendi özerkliğimizi bir miktar kaybetmemize yol açıyor. Ayrıca odağımızı daraltıyor ve yeni görüş açımızı bulanıklaştırarak yaratıcılığın da önüne geçiyor. Çoğu zaman başvurduğumuz ve en kolay yol gibi gelen bu ödül ve ceza sistemi gayri ahlaki davranışlara ve kısa erimli düşünmeye teşvik edebildiği gibi ödüllere karşı bağımlılık oluşması şeklindeki istenmeyen sonuçlara da yol açabiliyor. (Pink, 2019)
Pink, bu noktada ‘Motivasyon 3.0’ diye tabir ettiği modeli öne sürüyor. Motivasyon 3.0 harici ödüllerden ziyade içsel arzularımıza odaklanıyor. Yani içinde bulunduğumuz dinamik süreç, içsel motivasyon kaynaklarımızdan besleniyor. Ödül verilerek ya da cezalandırarak tükettiğimiz dışsal motivasyonun yanı sıra içsel motivasyon kaynaklarımız yenilenebiliyor. Bu da tabi ki bir eylemi uzun süre sürdürebilmenin önünü açıyor.
YENİLENEBİLİR BİR ENERJİ KAYNAĞI: İÇSEL MOTİVASYON
Uzun erimli motivasyonun anahtarı içsel motivasyon kaynaklarımızın da beslendiği üç unsurdan bahsetmek istiyorum. Bunlar;
ÖZERKLİK: Kendi kendimizi yönetme kapasitesidir. Görevimiz, zamanımız, kullandığımız teknik gibi konular hakkında özerk olmak bizi daha fazla sorumluluk üstlenmeye teşvik eder ve yapılacak işten çok daha fazla verim alınmasını sağlar. Sonuçta bizler piyon olmak için değil, oyuncu olmak için yaratılmış varlıklarız ve ancak bunu beslediğimiz sürece verimli olabiliriz.
USTALIK: Özerk olarak daha fazla sorumluluk üstlendiğimizde doğrudan ustalığa teşvik ediliriz. Yani bir konuda daha iyi olma arzumuz desteklenir. Ustalık söz konusu olduğunda ise esas olan ‘Akış’ta Olma Hali’dir. Çünkü akışta olan insan için önemli olan sonuç değil, gösterilen çabadır. Bir iş için elinden geleni yapan kişinin ise ustalaşması kaçınılmaz olan sonuçtur. Akış ile ilgili daha fazla detay için bu yazımıza göz atabilirsiniz.
‘Çaba göstermek bir şeylere değer verdiğinizin göstergesidir. Bir şeylere değer vermeye ve onlar için çok çalışmaya kendinizi adamazsanız varlığınızın anlamı kalmaz.’ Carol Dweck
AMAÇLILIK: Ustalaşma çabasında olan özerk bir birey yaptığı eylemi maddi kazançtan ziyade daha yüksek ve anlamlı bir amaç için yapıyorsa o zaman başarı kaçınılmaz olur.
Bugün geldiğimiz noktada bilim bizlere yüksek performansın dolayısıyla da uzun süreli motivasyon için asıl olanın, özümüzde de bulunan, kendi hayatımızın sorumluluğunu almak, ustalaşma yolunda becerilerimizi artırmak ve tüm bunları yaparken daha büyük bir amaca hizmet eden hayatlar sürdürmek olduğunu söylüyor. (Pink, 2019)
Öyleyse şunu söyleyebiliriz ki -güzel haber- hepimizin içinde bir He-Man var. Onu uyandırmak için ise özerkliğinizle, ustalaşma çabanızla ve amaçlılığınızla bilediğiniz kılıcınızı çekmeniz yeterli.
KAYNAKÇA
Pink, D.H., 2009. Drive, Nasıl Motive Oluruz Nasıl Motive Ederiz. Kapital Medya Hizmetleri A.Ş.
Souders, B., 2020. What is Motivation? A Psychologist Explains. https://positivepsychology.com/what-is-motivation/
Clear, J., Motivation: The Scientific Guide on How to Get and Stay Motivated. https://jamesclear.com/motivation
Ryan, M.R. and Deci, E.L., 2000. Intrinsic and Extrinsic Motivations: Classic Definitions and New Directions. Contemporary Educational Psychology 25, 54–67.
Sözbir, Ü., 2020. Motivasyon. Liderlik ve Gelişim Yönetimi Eğitimleri.